Miljøskadelege metall i Pasvikelva kraftig redusert

‒ Konsentrasjonen av nikkel i Pasvikelva gjekk frå å vere nesten tre gonger så høg som dei tilrådde grenseverdiane dei fem siste åra før smelteverket i Nikel i Russland blei stengde i 2020, til å vere godt under grensa eitt år etter at verket var stengt ned, seier direktør for Miljødirektoratet, Ellen Hambro.

Smelteverket i byen Nikel i Nordvest-Russland ligg berre nokre kilometer frå grensa til Noreg, og har i fleire tiår vore ei kjelde til forureining i dei norske grenseområda i Aust-Finnmark. 23. desember 2020 blei drifta av smelteverket lagd ned. Nye tal frå Miljødirektoratets elveovervakingsprogram viser at innhaldet av dei tre tungmetalla nikkel, kadmium og kopar i Pasvikelva var redusert med så mykje som 70-80 prosent allereie i 2021, samanlikna med dei fem siste åra før smelteverket i Nikel blei nedlagde.  

Låg langt over anbefalte verdiar 

For å verne fisk, krepsdyr og andre vasslevande organismar mot forgifting er det sett internasjonale grenseverdiar for kva ein meiner er akseptable konsentrasjonar av kjemikaliar i ferskvatn. Om ein overskrid dette mykje kan det medføre risiko ikkje berre for vasslevande organismar, men også for eksempelvis fugl som et fisk, eller til og med for menneskes helse. Dei fem siste åra fram til 2020 var det i snitt nesten tre gonger så mykje nikkel i Pasvikelva som den anbefalte grenseverdien. Kopar låg tidlegare tett oppunder grensa, mens innhaldet av dette tungmetallet i elva i 2021 hadde komme langt under anbefalt grenseverdi. Kadmium var nesten heilt forsvunne frå elva.

‒ Resultata frå Pasvikelva er svært positive, sjølv om det er viktig å understreke at det alltid er noko uvisse om resultat frå eitt enkelt års undersøkingar. Vi vil følgje opp med overvaking av forholda framover, seier miljødirektør Ellen Hambro.  

Det er ikkje berre vatnet som har blitt reinare i Aust-Finnmark. Ein rapport frå tidlegare i år viser at luftkvaliteten i området er den beste på eit halvt hundreår, etter at smelteverket i Nikel blei nedlagt. Historisk god luftkvalitet i Aust-Finnmark - Miljødirektoratet (miljodirektoratet.no) 

Klart betre også i Alnaelva i Oslo 

Pasvikelva er ein av 20 elvar som blir overvakte i Miljødirektoratets elveovervakingsprogram.  Blant resten av elvane i programmet peikar Alnaelva i Oslo seg ut med positive endringar. Det er registrert ein stor nedgang i konsentrasjonen av dei fleste metalla som er undersøkte i Alnaelva. Størst endring er det for bly, der konsentrasjonen i 2021 var lågare enn internasjonale grenseverdiar, etter å ha lege over fram til 2020.  

‒ Truleg er dette eit resultat av mangeårige tiltak mot forureining i denne delen av Oslo, som til dømes betre system for å hindre at forureina vatn frå industri og veg hamnar i elva, seier Ellen Hambro.  

Alle dei andre elvane som blir overvakte hadde akseptabelt nivå av tungmetall og miljøgifter.   

Meir flaum frå snøsmelting 

Elveovervakingsprogrammet til Miljødirektoratet ser ikkje berre på førekomstar av tungmetall og miljøgifter, men også på endringar i vassføringsmønster som indikerer effektar av klimaendringar i norske elvar. Dei nye analysane viser at det i 2021 var fleire snøsmeltingsflaumar i løpet av vinteren enn det som har vore vanleg i norske elvar. Nokre av desse flaumane er av stor storleik, og finst både sør og nord i landet.  

‒ Endringane blir endringar tilskrivne i klima, som medfører at snøsmelting strekkjer seg over lengre periodar enn før, seier Hambro.