Framleis auka bruk av biodrivstoff i 2024

– Den auka bruken av biodrivstoff, gjer at det blir endå viktigare at regelverket knytt til biodrivstoff blir følgt. Den globale klimaeffekten av bruk av biodrivstoff avheng av kva biodrivstoffet er laga av. Det er derfor viktig med god dokumentasjon for å sikre klimaeffekt og unngå tap av natur. Miljødirektoratet vil følgje nøye med på dette framover, seier direktør for Miljødirektoratet Hilde Singsaas.

Kvart år rapporterer omsetjarar av drivstoff til Miljødirektoratet kor mykje drivstoff og biodrivstoff dei har selt til vegtrafikk, sjøfart, luftfart og ikkje-veggåande maskiner. I 2024 vart det rapportert inn 704 millionar liter biodrivstoff, som er ein auke på omtrent 27 millionar liter frå 2023.

Mesteparten av biodrivstoffet vart seld til vegtrafikk, etterfølgd av ikkje-veggåande maskiner, sjøfart og luftfart. Ikkje-veggåande maskiner (også kalla "andre formål") omfattar mellom anna drivstoff til anleggsmaskiner, jordbruksmaskiner og oppvarming.

Første fulle år med omsetningskrav til alle transportformål

I Noreg har vi fire omsetningskrav som krev at ein viss del drivstoff som vert selt til spesifikke formål i løpet av eit år skal vere biodrivstoff. Det er den som omset drivstoff som skal sørgje for dette.

Omsetningskravet for sjøfart vart innført 1. oktober 2023. Dermed var 2024 det første året omsetningskravet for sjøfart gjaldt for eit heilt år. I tillegg auka omsetningskravet til vegtrafikk frå 17 til 19 prosent i 2024. Omsetningskravet for sjøfart var på 6 prosent, luftfart på 0,5 prosent, og ikkje-veggåande maskiner på 10 prosent.

Det vart omsett 529 millionar liter biodrivstoff til vegtrafikk i 2024, som er omtrent likt som i 2023. Omsetninga av fossilt drivstoff til vegtrafikk held fram med å falle, som følgje av høgare omsetningskrav og auka sal av elektriske køyretøy.1 Trass auka krav held salet av biodrivstoff til vegtrafikk seg derfor likevel nokså stabilt.

Biodrivstoff laget av ulike typer råstoff

Konvensjonelle biodrivstoff er laget av råstoff som også kan brukes til å produsere mat eller dyrefôr (hovedsakelig landbruksvekster), som raps og palmeolje. Konvensjonelt biodrivstoff omfatter også biodrivstoff laget av enkelte biprodukter fra industriprosesser. Bruk av konvensjonelt biodrivstoff er forbundet med risiko for avskoging og økte globale utslipp. 

Avanserte biodrivstoff er biodrivstoff laget av et bredt spekter av teknologisk umodne råstoff, som avfall, rester og biprodukter fra næringsmiddelindustri, landbruk, skogbruk og trebasert industri, og enkelte energivekster. Alle råstoffene er gitt på del A i en liste i vedlegg V til produktforskriften kapittel 3. Eksempler er matavfall, halm, tallolje og treflis fra treindustri og alger. Disse råstoffene er generelt forbundet med liten risiko for avskoging og økte globale utslipp, fordi de er umodne råstoff som har færre eksisterende bruksområder. Slike råstoff er relativt kostbare å utnytte til biodrivstoff og har behov for videre teknologi- og verdikjedeutvikling.

Biodrivstoff laget av råstoff på del B-lista i vedlegg V (B-råstoff) er modne råstoff basert på avfall og rester. Per i dag er det kun animalsk fett kategori 1 og 2 (animalsk fett som er uegnet til mat eller dyrefôr) og brukt frityrolje som er på B-lista. Dette er råstoff som utnyttes i stor skala i dag, og som omdannes til biodrivstoff med moden teknologi. Biodrivstoff laget av B-råstoff har en viss risiko for avskoging og økte globale utslipp. Høy etterspørsel etter B-råstoff gir disse høy økonomisk verdi, og det er også risiko for bedrageri med feilmerking av råstoffene. Det er for eksempel krevende å kontrollere at brukt frityrolje som brukes til biodrivstoffproduksjon faktisk er brukt.

Omsetningskravene kan i hovedsak bare oppfylles med avansert biodrivstoff og biodrivstoff laget av B-råstoff. Det er kun omsetningskravet i veitrafikk som åpner for bruk av konvensjonelt biodrivstoff, på inntil 6,5 prosent av det totale kravet på 19 prosent. Det brukes mest biodrivstoff laget av B-råstoff i Norge i dag.

Brukt frityrolje frå Kina er det mest brukte råstoffet til biodrivstoff

Mesteparten av biodrivstoffet som er rapportert til Miljødirektoratet er laga av brukt frityrolje. Det vart brukt 437 millionar liter biodrivstoff laga av brukt frityrolje i 2024. Dette tilsvarar 62 prosent av totalt volum biodrivstoff. Det er ein auke på 177 millionar liter frå 2023. Omtrent halvparten av alt biodrivstoff laga av brukt frityrolje i 2024 kom frå Kina.

Rapporterte volum av sokalla avansert biodrivstoff auka frå 83 millionar liter i 2023 til 129 millionar liter i 2024. Generelt sett er avansert biodrivstoff laga av meir umodne råstoff og har betre berekraftseigenskapar enn andre typar biodrivstoff. Dette kjem av at råstoffa har få andre bruksområde i dag. I 2024 var det auka bruk av avansert biodrivstoff laga av restar frå papirproduksjon og avløpsslam. I tillegg ser vi at bruk av biodrivstoff laga av avfall frå palmeoljeproduksjon har meir enn dobla seg sidan 2023, og utgjorde i 2024 fire prosent av totalt volum biodrivstoff.

Mengda biodrivstoff laga av råstoff som også kan brukast til mat- og dyrefôr (konvensjonelt biodrivstoff), har sokke frå 316 millionar liter i 2023 til 102 millionar liter i 2024.

Biodrivstoffet som blir brukt til å oppfylle omsetningskrava er i all hovudsak laga av råstoff frå utlandet. Norske omsetjarar importerer mest biodrivstoff laga av råstoff frå Kina, etterfølgde av USA og Malaysia. Til saman er 60 prosent av omsett biodrivstoff laga av råstoff frå desse tre landa.

I 2024 var omtrent 2 prosent av alt omsett biodrivstoff i Noreg laga av norske råstoff. Dette svarer omtrent til 12 millionar liter biodrivstoff, som er ein liten auke frå 2023. Mesteparten av det norske råstoffet var brukt frityrolje og avfall frå prosessering av vegetabilsk eller animalsk olje.

Miljødirektoratet avdekkjer fleire brot på omsetningskrava

Dei seinaste åra har Miljødirektoratet avdekt fleire brot på omsetningskrava. Fleire brot er også avdekte i gjennomgangen av rapporteringa for 2024. Det er varierande alvorsgrad på brota.

19. februar 2025 melde Miljødirektoratet om at ti norske omsetjarar hadde feilrapportert biodrivstoff laga av dyrefeitt som avfall og restar sidan 2017 og fram til 2023:

Omsetjarane hadde ikkje tilstrekkeleg dokumentasjon på at dyrefeittet var avfall og restar. Dei aktuelle partia med biodrivstoff kom frå to amerikanske drivstoffprodusentar. I 2024 vart det omsett 87 millionar liter av same type drivstoff. Fire omsetjarar brukte dette til å oppfylle omsetningskrava i 2024. Miljødirektoratets undersøkingar viser at biodrivstoffet brukt i 2024 heller ikkje kan reknast som biodrivstoff laga av avfall og restar. Dette fører til at desse fire omsetjarane ikkje oppfyller omsetningskrava i 2024.

– Miljødirektoratet ser alvorleg på brota. Frå og med 1. januar 2025 er det innført lovbrotsgebyr for brot på omsetningskrava. Miljødirektoratet kan ikkje gi lovbrotsgebyr for regelbrot gjort før dette tidspunktet, men direktoratet har no fleire moglege verkemiddel for å sanksjonere framtidige brot, seier miljødirektøren.