Ny felle skal stanse pukkellaksen i Tanaelva

– Den enorme Tanaelva er den største og viktigaste utfordringa i arbeidet med å stoppe pukkellaksen. Basert på erfaringar frå forsøka i 2023 trur  vi at den nye fella skal bli ein meir effektiv stoppar for den skadelege framande arten, seier Hilde Singsaas, direktør for Miljødirektoratet.

I sommar forventar vi ein ny invasjon av pukkellaks til norske elvar. Miljødirektoratet melde førre veke at vi har dobla talet på statleg finansierte fiskefeller for å stanse den framande skadelege pukkellaksen som kom til elvane nord i landet i hopetal i 2023.

Det klart største enkeltprosjektet er fiskefella i Tana. Sjølv om storleiken gjer at Tana kan produsere mykje meir laks enn noka anna europeisk lakseelv, har dei lokale laksebestandane i Tana vorte så reduserte at dei er sårbare. Det er spesielt viktig å stanse pukkellaksen her både for å verne vår eigen laks og for å hindre at produksjon av pukkellaks i Tana bidreg til spreiing til andre elvar i Finnmark.

Då pukkellaksen sist invaderte norske elvar i 2023 vart det også gjort forsøk på å stoppe han med ei felle i Tana. Slik fella var utforma så klarte ho ikkje å stanse pukkellaksen effektivt nok. Om lag 170.000 pukkellaksar klarte å komme opp i Tana, medan 7666 vart fanga i fella.

– Sommaren 2023 gav oss og forskarane mykje god og ny kunnskap om kva som skal til å for å stanse pukkellaksen i Tana. No har vi brukt tida sidan då på å utvikle og teste nye løysingar, og har eit godt håp om å lykkast mykje betre når Veterinærinstituttet no går i gang med å byggje årets felle, seier Singsaas.

Siste førebuingar før den nye fella blir bygd

Om få dagar startar arbeidet med å byggje sjølve fella ved Seida, omtrent 5 km nord for Tana bru. Arbeidet med stolperekkja over heile elva på 400 meter er allereie igangsett av eit lokalt entreprenørfirma.

Planlegging, bygging og drift av pukkellaksefella ved Seida blir gjennomført av Veterinærinstituttet på oppdrag frå Miljødirektoratet.

– Vi har i år tilsett 21 personar for å drifte prosjektet. Ti av dei tilsette er lokale personar, og det er fleire tilsette frå Finland. 12 av dei var også med i 2023, seier Roar Sandodden, som er Veterinærinstituttets prosjektleiar i Tana.  

Usikkert når vårflaumen går ned nok til å starte bygging av fella

Vatnet der fella blir bygd i år er rolegare, men vesentleg djupare enn der fella vart sett opp i 2023. Vårflaumen kom seint i Tana i år, og fagfolka i Veterinærinstituttet er spent på om dette vil medføre forseinkingar for byggjearbeidet.

–  Ideelt sett hadde vi gjerne sett at det var lågare vasstand i byggjefasen. Men vassføring og vêrforholda kan vi uansett ikkje gjere noko med, seier Sandodden.

Pukkellaksefangsten vil bli henta dagleg, og i utgangspunktet skal alt brukast til menneskemat.

Grundig overvaking av korleis lokal fisk blir påverka

Fella som blir sett opp i år vil ha fleire fangstbur for å sikre at laksen raskast mogleg går inn i eitt av bura. I evalueringsrapporten frå 2023 peika Norsk institutt for naturforsking (Nina) og Naturressursinstituttet i Finland (Luke) på at både lokal fisk og pukkellaks viste generell lita lyst til å gå inn i fangstburet, og tilrådde fleire bur.

– Uttak av pukkellaks skal i minst mogleg grad forstyrre vandringa av lokal fisk. Det har derfor vore viktig for oss å følgje opp ekspertråd så langt det er mogleg. Eit omfattande system av kameraløysingar gjer at vi kan følgje godt med på korleis fella påverkar fisken, seier  Singsaas i Miljødirektoratet.  

NINA og Luke skal i tillegg studere utvandrande laks i smoltstadiet ved hjelp av telemetri, det vil seie at han blir merka med radiosendarar slik vi kan følgje med på korleis han oppfører seg når han møter fella på veg til sjøen.

Det vil etablerast fleire løysingar for at lokal fisk skal påverkast minst mogleg negativt av fella når dei vandrar ut i sjøen.

Lokale bidrag i sideelvar

I to sideelvar som går ut mellom fella og sjøen vil Tanavassdragets fiskeforvaltning (TF) ha ansvar for pukkellakseuttak. I Máskejohka organiserte TF uttak med felle også i 2023, og vil byggje vidare på dei erfaringane som vart gjorde då. I Luovvtejohka vart det ikkje gjennomført eigne tiltak i 2023. Her ligg det an til uttak med garnreiskapar i år.

Ope informasjonsmøte i Tana bru

I samarbeid med Tana kommune og TF arrangerer Miljødirektoratet og Veterinærinstituttet eit ope informasjonsmøte i Tana bru 19. juni.