Flytande mikroplast i Oslofjorden – mest isopor
Nye målingar viser at flytande småplast og mikroplast i Oslofjorden ikkje er jamt fordelt, men at det er samlingsområde med høge nivå.
– Isopor er ei stor kjelde til plastforureining som det er viktig å gjere noko med. Regjeringa ønskjer no å forby bruk av open isopor i flytebryggjer og bøyer for å unngå opphoping i fjordane våre, seier klima- og miljøminister Andreas Bjelland Eriksen
Isoporen hopar seg opp
Dei nyaste resultata frå Mikronor-programmet, som forskarar ved NIVA og NILU har utført på oppdrag frå Miljødirektoratet, viser at flytande plastbitar og mikroplast ikkje er jamt fordelt i vatnet, men hopar seg opp i visse område. Nokre vassprøver hadde opptil 1000 gonger meir mikroplast enn vatnet elles.
– Oslofjorden er allereie under stort press, og derfor er det urovekkjande at vi finn område med store mengder flytande plastbitar og mikroplast. Mikroplast blir svært broten langsamt ned og hopar seg opp i naturen, seier Hilde Singsaas, direktør for Miljødirektoratet.
Forskarane tråla overflatevatnet i Oslofjorden og Mjøsa for plastbitar mellom 0,5 til 25 cm, og mikroplast, altså plastpartiklar som er under 0,5 cm. Ved to lokalitetar i Oslofjorden vart det funne spesielt store mengder: éin i Bunnefjorden og éin ved Fredrikstad.
Resultata tyder på at små plastbitar og mikroplast hopar seg opp under påverking av til dømes vind og vasstraumar. I Mjøsa vart det ikkje funne tilsvarande plastsamlingar, noko som kan tyde på mindre tilførsel av plast enn i Oslofjorden.
Mange kjelder og tilførslevegar
Plast og mikroplast blir tilført Oslofjorden frå ei rekkje ulike kjelder og transportvegar. Dette skjer som følgje av menneskeleg aktivitet både i og rundt fjorden – mellom anna gjennom avflassing av båtmåling, vassavrenning frå urbane område, tilførsel via elvar og nedbrytning av eksisterande plastavfall.
Nyare forsking, inkludert Mikronor-undersøkingar, viser at også luft kan vere ein viktig transportveg for mikroplastforureining. I tillegg til forsøplingsproblematikken i seg sjølv, kan det også leke ut skadelege kjemikaliar frå plasten til naturen og dyrelivet.
Isopor på avvegar er eit miljøproblem
Dei nyaste resultata viser at isopor er den dominerande mikroplasttypen i overflatevatn frå Oslofjorden. I éi vassprøve vart det funne heile 58 isoporbitar per kubikkmeter vatn – det tilsvarande over 7000 bit i éi enkelt prøve.
Isopor blir mellom anna brukt i emballasje, isolasjon og flytebryggjer. Båthamner og byggjeplassar langs fjorden er tidlegare identifiserte som viktige kjelder til isoporforureininga.
Materialet er lett og flyt, noko som gjer at det enkelt kan spreiast med straum og vind og hamne langt frå utsleppskjelda. Isopor blir også lett broten ned til små kuler, som kan takast opp av dyr som forvekslar dei med mat.
I ei kartlegging som vart gjord i 2024 vart det eit berekna at det finst 1 900 000 liter isopor i området, noko som tilsvarande 42 milliardar isoporkuler.
Det går føre seg arbeid for å redusere lekkasjen av isopor til miljøet. Sidan 2021 har det vore forboden å bruke isopor i mellom anna takeaway-behaldarar og drikkbeger.
Under den regionale havavtalen Ospar er det nyleg vedteke eit forbod mot nye flytebryggjer og bøyer laga av utildekt isopor. Dette forbodet vil på sikt ha ein stor effekt, i og med at bryggjer truleg er ei av dei største kjeldene til isopor i miljøet. I tillegg bidreg stor frivillig ryddeinnsats til å redusere mengda isopor i miljøet.